Cel ogólny programu

Zapobieganie uzależnieniom i innym destrukcyjnym zachowaniom oraz nieprawidłowej adaptacji społecznej dzieci w wieku wczesnoszkolnym poprzez wspieranie prawidłowego rozwoju i rozwijanie umiejętności psychospołecznych kluczowych dla tego okresu rozwojowego.

Cele szczegółowe programu

Ø  rozwijanie umiejętności psychospołecznych uczniów, w tym umiejętności rozpoznawania i nazywania uczuć, umiejętności radzenia sobie z negatywnymi emocjami, kształtowania pozytywnej samooceny i pozytywnego obrazu siebie,

Ø  zapobieganie destrukcyjnym zachowaniom w klasie/grupie rówieśniczej i odrzuceniu rówieśniczemu poprzez tworzenie warunków do rozwoju empatii i zdolności przyjmowania  perspektywy drugiego człowieka, które służą wspieraniu rozwoju umiejętności współpracy i wspólnej zabawy w grupie, umiejętności rozwiązywania problemów/konfliktów oraz umiejętności podejmowania samodzielnych decyzji,

Ø  zachęcanie do zdrowego stylu życia poprzez zwiększenie wiedzy o własnym ciele, zachowaniach prozdrowotnych, zasadach bezpieczeństwa i niektórych zagrożeniach dla zdrowia, w tym związanych z używaniem szkodliwych substancji chemicznych.    

Założenia 

Ø  Program ,,Spójrz inaczej’’ dla klas 1-3 opiera się na założeniach psychologii prewencji, znanej w Polsce pod nazwą „psychoprofilaktyka” (Sęk, 1991, Ostaszewski 2003). Koncepcja zakłada się, że u źródeł zaburzeń psychicznych i problemów takich jak uzależnienia, leżą przede wszystkim deficyty umiejętności psychospołecznych, nierozwiązane kryzysy rozwojowe, niskie poczucie własnej wartości, trudne doświadczenia (np. odrzucenie rówieśnicze). Dlatego główne kierunki działań edukacyjnych programu ,,Spójrz inaczej’’ są nastawiane na wspieranie prawidłowego rozwoju psychospołecznego, rozwijanie umiejętności, które pomagają dzieciom          w nawiązywaniu zdrowych relacji z rówieśnikami oraz w radzeniu sobie z trudnymi emocjami i sytuacjami życiowymi. Przyjęcie takiego głównego założenia miało swoje konsekwencje dla wyboru i sposobu przygotowania realizatorów programu. 
Program został ukierunkowany na wspieranie dzieci w środowisku szkolnym, które w tym okresie rozwojowym staje się naturalnym miejscem rozwijania umiejętności psychospołecznych. Ponadto przy tworzeniu programu skupiono się na nauczycielach wczesnej edukacji jako głównych realizatorów programu. Dlatego drugim filarem programu stała się psychoedukacja nauczycieli, wspieranie rozwoju ich podstawowych umiejętności wychowawczych, uwrażliwianie na potrzeby dzieci, odpowiedni sposób kontaktowania się z dzieckiem. Trzecim filarem, na którym wspiera się program jest wiedza z psychologii rozwojowej dotycząca prawidłowości rozwojowych dzieci w młodszym wieku szkolnym. Wiedza ta dostarcza argumentów wskazujących, że okres wczesnoszkolny (7-10 lat)  to bardzo istotny okres w rozwoju podstaw samooceny, poczucia skuteczności w działaniu, umiejętności współdziałania z innymi (Erikson 1959, Hurlock, 1985, Brzezińska (red), 2005). Zaniedbania na tym etapie rozwoju negatywnie rzutują na przyszłe funkcjonowanie społeczne nastolatków w okresie adolescencji i wczesnej młodości. W związku z tym sprzyjają używaniu substancji psychoaktywnych i innym ryzykownym zachowaniom dzieci i młodzieży.

     Zajęcia programu ,,Spójrz inaczej’’ są ukierunkowane na kompensowanie deficytów umiejętności psychospołecznych (np. współpracy z innymi dziećmi, wspólnej zabawy, braku umiejętności kierowania swoimi emocjami, rozpoznawania emocji innych ludzi, rozwiązywania konfliktów), a także na zapobieganie niskiemu poczuciu własnej wartości, niskiej pozycji w grupie rówieśniczej, odrzuceniu rówieśniczemu, niepowodzeniom wczesnoszkolnym, zachowaniom agresywnym lub destrukcyjnym w klasie, niedostatecznej wiedzy o zagrożeniach dla zdrowia.

OPIS PROGRAMU

Metody pracy

Ø  Zajęcia w programie ,,Spójrz inaczej’’ prowadzone są metodami aktywnymi tzn. w taki sposób, aby umożliwić uczniom kreatywne doświadczanie i przeżywanie tego, co jest tematem zajęć, a następnie podsumowanie i opracowanie zdobytych doświadczeń. W związku z tym, uczestnicy biorą aktywny udziału w ćwiczeniach, samodzielnym myśleniu, opierają się na własnej wiedzy i doświadczeniach. Podczas realizacji programu można wprowadzać różne techniki, dostosowując je do stopnia zainteresowania tematem, umiejętnościami radzenia sobie z przedstawionymi problemami i poziomem aktywności uczniów. Dzieci w młodszym wieku szkolnym nie zawsze potrafią mówić o swoich uczuciach, stąd też wykorzystywane są inne sposoby wyrażania emocji, takie jak: zabawa, malowanie i rysowanie, lepienie z modeliny i plasteliny, śpiewanie piosenek, scenki teatralne, przedstawienia kukiełkowe.

Ø  Dziecko obserwując reakcję innych dzieci oraz nauczyciela może także znaleźć sposób na złagodzenie swoich napięć i zrozumienie samego siebie. Sam fakt, że takie działania są akceptowane, a nawet pożądane wystarczy, aby zredukować napięcie i problemy lub przynajmniej sprowadzić je do takiego poziomu, kiedy to dziecko samo daje sobie radę. W trakcie zajęć prowadzący doskonali rozumienie i pomaga dzieciom rozwijać umiejętności wglądu w siebie. W ten sposób dzieci poszerzają krąg własnych doświadczeń i uczą się o wiele więcej niż przez upominanie i udzielanie wskazówek przez dorosłych. 

Treści programowe

·         Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć:

o    rozpoznawanie, nazywanie i akceptacja uczuć własnych oraz innych osób, 

o    rozumienie i wyrażanie uczuć pojawiających się w sytuacjach trudnych, 

o    uczenie się sposobów pozytywnego wpływania na swój nastrój oraz nastrój innych.

·         Poczucie własnej wartości:

o    akceptowanie i docenianie siebie, 

o    świadomość swoich sukcesów i mocnych stron, 

o    dostrzeganie i akceptowanie różnic w wyglądzie, zachowaniu i upodobaniach, 

o    dostrzeganie i docenianie wyjątkowości i niepowtarzalności każdego człowieka.

·         Dziecko jako członek rodziny: 

o    rozumienie roli rodziny i swojej roli w rodzinie, 

o    wzajemna pomoc w rodzinie. 

·         Dziecko jako członek grupy rówieśniczej:

o    klasa szkolna (wzajemny wpływ, pomaganie i otrzymywanie pomocy, przyjaźń i koleżeństwo),

o    normy, reguły i zasady we wzajemnych kontaktach,

o    współdziałanie i współpraca,

o    wpływ grupy na jednostkę – namawianie i odmawianie.

·         Sytuacje trudne w kontaktach z innymi:

o    radzenie sobie ze złością, odrzuceniem, wstydem, dokuczaniem, skarżeniem, 

o    agresja i przemoc w szkole – sposoby zapobiegania i radzenia sobie z dokuczaniem.

·         Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji:

o    strategie rozwiązywania problemów, 

o    umiejętności rozwiązywania problemów klasowych, 

o    umiejętności i strategie podejmowania samodzielnych decyzji.

·         Dbanie o zdrowie: 

o    podejmowanie właściwych decyzji zdrowotnych,

o    rozwijanie świadomości swojego ciała, 

o    odróżnianie produktów jadalnych, niejadalnych i szkodliwych dla zdrowia, 

o    zasady używania i przyjmowania lekarstw,

o    sposoby dbania o zdrowie.

Czas trwania i harmonogram

Program ,,Spójrz inaczej’’ realizowany jest w sposób ciągły przez 3 lata: w I SP – 22 zajęcia 45-minutowe, w II klasie – 21 zajęć, w III – 25 zajęć. Do wymagań programu należy również przeprowadzenie przez realizatora spotkania informacyjnego z rodzicami, dotyczącego samego programu. Podobne spotkanie odbywa się w trakcie roku szkolnego i na zakończenie cyklu zajęć, jest ono  poświęcone efektom realizacji.